एजेन्सी, १२ असोज । २०,०००,०००,०००,०००,००० यो गन्नै नसकिने अंक पृथ्वीमा कमिलाहरूको संख्या हो । गणितको भाषामा यो संख्या २० चतुर्भुज वा २० करोड शंख वा २० लाख करोड बिलियन हो । अर्थात्, २० को पछाडि १५ शून्य ।

कमिलाको संख्या पृथ्वीमा मानव जनसंख्याभन्दा २५ लाख गुणा बढी छ । हालै गरिएको एक अध्ययनमा यो खुलासा भएको हो । कमिलाको संख्याको बारेमा पहिलो पटक कुनै पनि अनुसन्धानमा जानकारी फेला परेको यो पहिलो हो ।

४८९ अध्ययनबाट कमिलाको जनसंख्याको जानकारी फेला पर्यो
अष्ट्रेलिया, जर्मनी र हङकङका अनुसन्धानकर्ताहरूको टोलीले विश्वभरका वैज्ञानिकहरूले गरेको ४८९ अध्ययनका आधारमा कमिलाको जनसंख्या पत्ता लगाएको हो । यो अध्ययन जर्नल प्रोसिडिङ्स अफ द नेसनल एकेडेमी अफ साइन्सेजमा प्रकाशित छ। अङ्ग्रेजीसँगै फ्रान्सेली, रुसी र चिनियाँ भाषा मन्डारिनमा गरिएको अध्ययनको पनि विश्लेषण गरिएको थियो ।

यसका लागि अन्वेषकहरूले विश्वका सबै महादेशमा जमिन र रुखमा बस्ने विभिन्न कमिलाहरूको तथ्याङ्क सङ्कलन गर्ने प्रयास गरेका थिए । यसपछि पनि सबै ठाउँको तथ्यांक संकलन गर्न सकेको छैन । अनुसन्धानकर्ताहरू भन्छन् कि अफ्रिका यसको उदाहरण हो, जहाँ धेरै कमिलाहरू पाइन्छ तर तिनीहरूको धेरै कम अध्ययन गरिएको छ ।

कमिलाको संख्यासँग सम्बन्धित यो नयाँ तथ्याङ्क पुरानो अनुमानभन्दा २ देखि २० गुणा बढी हो । पहिले यो विश्वास गरिएको थियो कि कमिलाहरू कुल कीराहरूको संख्याको लगभग १ प्रतिशत हुन्छ । यस अध्ययनमा कमिलाको संख्यालाई मात्र आधार बनाइएको थियो ।

कमिलाहरूको तौल १२ मिलियन टन हो, जुन सबै जंगली स्तनपायी र चराहरू भन्दा बढी हुन्छ
मानवको कुल बायोमास ६ करोड टन रहेको अनुसन्धानले देखाएको छ । जबकि कमिलाको कुल बायोमास १२ मिलियन टन छ । अर्थात्, कमिलाको तौल मानिसको तौलको एक–पाचौं भाग वा लगभग २० प्रतिशत बढी हुन्छ। जबकि संसारका सबै जंगली स्तनपायीहरूको वजन ७ मिलियन टन र चराहरूको वजन २ मिलियन टन छ ।

बायोमास भन्नाले कुनै खास क्षेत्रमा कुनै जीवको कुल तौल वा कुल मात्रा बुझिन्छ। बायोमास सामान्यतया सुख्खा तौलको हिसाबले नापिन्छ, किनकि तौलको मापको रूपमा मापन गर्दा शरीरमा पानीले तौल प्रतिस्थापन गर्छ । सुख्खा तौल नाप्ने एकाइ टन कार्बन हो ।

अध्ययनमा संलग्न एक अनुसन्धानकर्ता सबिन नुटेनले भनिन् ‘ुमलाई अचम्म लाग्यो कि कमिलाको तौल जंगली स्तनधारी प्राणी र चराचुरुङ्गीहरूको भन्दा बढी हुन्छ।’

कमिला ध्रुवीय क्षेत्र बाहेक विश्वभर पाइन्छ
यस अध्ययनका अनुसार कमिला ध्रुवीय क्षेत्र बाहेक संसारभरि नै पाइन्छ । ध्रुवीय क्षेत्रहरू वर्षभरि हिउँले ढाकेका छन् र मानव जनसंख्या नगण्य छ। यसमा उत्तर र दक्षिण ध्रुव र अन्टार्कटिका जस्ता क्षेत्रहरू पर्दछन् ।

अध्ययनका अनुसार अधिकांश कमिलाहरू संसारको सबैभन्दा तातो र चिसो भागहरूमा बस्छन् । सहरको तुलनामा जङ्गल र सुख्खा क्षेत्रमा धेरै कमिलाहरू बस्छन्। यसैगरी, कमिलाहरूको जनसंख्या पृथ्वीको उष्णकटिबंधीय क्षेत्रमा सबैभन्दा घना थियो । पृथ्वीको बीचमा पाइने क्षेत्रहरूलाई ट्रपिकल जोन भनिन्छ। यहाँको औसत तापमान २०–३० डिग्री सेन्टिग्रेड रहन्छ ।

अध्ययनमा संलग्न रहेको वेस्टर्न अस्ट्रेलियाको स्कुल अफ बायोलोजिकल साइन्सेज विश्वविद्यालयका फरेस्ट फेलो मार्क वोङले भने ‘हाम्रो नतिजाले उष्णकटिबंधीय क्षेत्रहरूमा मानवीय अशान्ति र वातावरणीय गडबडीको जोखिममा रहेका क्षेत्रहरू समेत कमिलाहरूको संख्या बढी रहेको देखाउँछ। परिवर्तनका कारण तिनीहरूले सबैभन्दा बढी दबाबको सामना गरिरहेका छन् ।

संसारका लागि कमिलाहरू किन धेरै महत्त्वपूर्ण छन् ?
अध्ययनका अनुसार कमिलाहरू प्रकृतिको महत्त्वपूर्ण अंश हुन् । तिनीहरूले माटोलाई हावामा उडाउँछन्, माटो र बीउहरू छर्छन्, जैविक पदार्थहरू तोड्छन्, अन्य जनावरहरूको लागि बासस्थान प्रदान गर्छन्, र खाद्य श्रृंखलाको महत्त्वपूर्ण भाग बनाउँछन् । कमिलाहरू धेरै जीवहरूसँग नजिक छन् र केही जीवहरू कमिला बिना बाँच्न सक्दैनन् ।

केही चराहरू आफ्नो शिकार निकाल्न कमिलामा भर पर्छन्। धेरै कमिलाहरू शिकारी हुन्, जसले अन्य कीराहरूको जनसंख्यालाई नियन्त्रणमा राख्न मद्दत गर्दछ। हजारौं बोटबिरुवा प्रजातिहरू र कमिलाहरू बीचको आपसी सम्बन्ध छ, जसमा रूखहरूले कमिलाहरूलाई संरक्षण वा तिनीहरूका बीउहरू फैलाउने बदलामा खाना वा घर प्रदान गर्छन् ।

जर्मनीको वुर्जबर्ग विश्वविद्यालय र हङकङ विश्वविद्यालयका कीरा विशेषज्ञ प्याट्रिक शुल्थेइस यस अध्ययनका सह–लेखकहरूले पृथ्वीको लगभग हरेक पारिस्थितिक प्रणालीमा कमिलाले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्ने बताए । शुल्थिले भने, ‘कमिलाले हरेक वर्ष एक हेक्टरमा १३ हजार किलोग्राम माटो सार्छ । तिनीहरूको पोषक चक्र कायम राख्न ठूलो प्रभाव छ र बिरुवाको बीउको वितरणमा पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।’

वास्तवमा इकोसिस्टम यसमा संलग्न सबै जीवहरू र भौतिक वातावरण मिलेर बनेको हुन्छ । अर्थात्, एक विशेष वातावरणमा उपस्थित सबै चीजहरू मिसाएर एक पारिस्थितिक प्रणाली बनाइन्छ ।

हार्वर्ड फरेस्टको रिपोर्टका अनुसार कमिलाहरू हाम्रो लागि महत्त्वपूर्ण छन् किनभने तिनीहरू माटोमा हावा दिने माध्यम हुन्, जहाँबाट पानी र अक्सिजन बिरुवाको जरामा पुग्छ। तिनीहरूले माटोमुनि बीउको पौष्टिक लाइसोसोमहरू खान्छन् र बीउहरूलाई एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा लैजान्छन् । अर्थात्, कमिलाहरू बिरुवाहरूबाट बाहिर निस्कने प्रक्रियामा सहयोगी हुन्छन् ।

पारिस्थितिक सन्तुलन कायम राख्न, कमिलाहरूले धेरै प्रकारका जैविक पदार्थहरू खान्छन्, जसले धेरै जीवहरूलाई खाना उपलब्ध गराउँछ ।

जलवायु परिवर्तनको प्रभाव प्रकट गर्छ
कमिलाहरू कीराहरूको वर्गमा आउँछन् । कीराहरूको जनसंख्यामा पछिल्ला केही अध्ययनहरूमा केही चिन्ताजनक कुराहरू प्रकट भएका छन्। २०२१ मा प्रकाशित धेरै अध्ययनहरूले जलवायु परिवर्तन, रोगहरू, प्रदूषण, कृषिमा परिवर्तन र कीटनाशक र जडीबुटीहरूको प्रयोगले प्रत्येक वर्ष पृथ्वीको १ प्रतिशत देखि २ प्रतिशत कीटहरू मार्ने पत्ता लगाएका छन् ।