काठमाडौं । हालै गरिएको एउटा नयाँ अनुसन्धानले सामुद्रिक स्तनधारी डुगोङ अहिले चीनमा लोप भएको देखाएको छ । डुगोङलाई सामान्यतया समुद्री गाई भनिन्छ।

सयौं वर्षदेखि यी समुद्री जनावरहरू चीनको समुद्रमा घाँसमा पौडी खेल्दै आएका थिए। तर दुई दशकभन्दा बढी समयदेखि उनीहरू यस क्षेत्रमा देखिएका छैनन्। बैज्ञानिकहरुको एक अन्तर्राष्ट्रिय टोलीले हालै यसको अनुसन्धान गरेको छ । चार चिनियाँ प्रान्तका स्थानीय माछा मार्ने समुदायहरूको सर्वेक्षण गरियो र डुगोङहरू हराएको प्रमाण फेला परेको थियो।

रोयल सोसाइटी ओपन साइन्स जर्नलमा प्रकाशित अनुसन्धानका अनुसार सन् १९६० वरिपरि डुगोङहरू ठूलो संख्यामा थिए। तर १९७५ पछि तिनीहरूको संख्या द्रुत रूपमा घट्यो। सन् २००८ देखि माछा मार्नेहरूले डुगोङ देखेको कुनै प्रमाण छैन। साथै, चीनका वैज्ञानिकहरूले २००० पछि डुगोङ देखेका छैनन्।

अनुसन्धानको नतिजाका आधारमा पछिल्ला दशकहरूमा डुगोङको जनसङ्ख्या तीव्र रूपमा घटेको र अहिले चीनमा लोप हुँदै गएको निष्कर्षमा पुगेको अनुसन्धानकर्ताहरूले बताएका छन्।

डुगोङको बाक्लो शरीर, फराकिलो, झुकेको अनुहार र डल्फिनको जस्तै समतल र ढल्किएको पुच्छर हुन्छ। वयस्क डुगोङको लम्बाइ करिब १३ फिट हुन्छ। तिनीहरूको वजन ४०० किलोग्राम भन्दा बढी हुन सक्छ।

युनिभर्सिटी अफ मिशिगनको एनिमल डाइभर्सिटी वेब (एडीडब्लू) का अनुसार तिनीहरू मानाटेज जस्तै हुन्छन्, जसलाई समुद्री गाई पनि भनिन्छ। तर मानाटेजहरू ताजा पानीको इकोसिस्टममा बस्छन्, जबकि डुगोङ्गहरू पूर्वी अफ्रिकादेखि भानुअतुसम्म उथलपुथल उष्णकटिबंधीय समुद्रहरूमा बस्छन्।

जसरी गाईहरू जमिनको घाँसमा चर्छन्, त्यसरी नै डुगोङ्गहरू समुद्री घाँसमा चर्छन्। तिनीहरू एकमात्र समुद्री स्तनपायी हुन् जुन शाकाहारी हुन्।

एडीडब्लूका अनुसार, डुगोङ्गहरू समुद्र तट नजिकै चर्छन्, त्यसैले तिनीहरू प्रायः डुङ्गाहरूसँग ठोक्किन्छन् र माछा मार्नेहरूको जालमा पर्छन्। अनुसन्धानले विगत पाँच वर्षमा चिनियाँ सागरमा मुट्ठीभर मानिसले मात्रै डुगोङ देखेको बताए पनि पुष्टि हुन सकेको छैन। त्यसकारण, उत्तरी दक्षिण चीन सागरमा डुगोङ अझै जीवित हुन सक्छ।