हामीले देशहरूबीच असल छिमेकी बन्छौँ र सन्तुलित नीति अवलम्बन गरेका छौँ । हाम्रा छिमेकमा कतै तनाव नहोस् र छिमेकमा तनाव उत्पन्न भइहाल्यो भने संवादको माध्यमबाट उचित मार्ग निकाली ती तनावलाई व्यवस्थापन गरौँला 

केपी शर्मा ओली, प्रधानमन्त्री

हाम्रो वैदेशिक सम्बन्ध, विदेश नीति, परराष्ट्र नीति, परराष्ट्र सम्बन्ध साझा चासोको विषय हो । यस विषयमा सिङ्गो देश एउटै नीतिमा र एउटै भाषामा बोल्नुपर्छ । यस विषयमा इतिहासमा देशको अवस्था कहिल्यै एकैनासको रहेन । राजनीति नै राम्ररी थिग्रिन नसकेको अवस्था छ । प्रणालीगत माध्यम पनि गम्भीर अवस्थामा छ । आधारभूत रूपमा भिन्नता रहेको अवस्थामा परराष्ट्र नीति सम्बन्धको उद्देश्यमा समान दृष्टिकोण नहुनु स्वाभाविक हो ।

देशमा राजनीतिक परिवर्तन, राजनीतिक स्थिरता र स्थायित्वले स्थान लिएको छ । राजनीतिक प्रणाली, गणतन्त्रात्मक प्रणाली, शासन व्यवस्था यी कुरा संवैधानिक विषयमा स्पष्ट भइसकेको छ, स्थापित भइसकेको छ । जनतामा सार्वभौमसत्ता आइसकेको छ । अब देश विकास गर्न, देशलाई आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक हिसाबले अगाडि बढाउन जरुरी छ । त्यस्तै राजनीतिक क्षेत्रमा हामीले प्राप्त गरेका उपलब्धि संरक्षण, सुरक्षित, सुदृढ र इमान्दार कार्यान्वयन गर्न आवश्यक छ । मुख्य रूपमा हामी देशलाई समृद्धिको बाटोमा तीव्रताका साथ अगाडि बढाउन चाहन्छौँ । हाम्रा सम्पूर्ण प्रयास सुशासन र विकासमा केन्द्रित हुनुपर्छ । हाम्रा प्रयास, स्रोत, सीप र प्रविधि सबै विकासतर्फ केन्द्रित गर्नुपर्छ । यसो गर्न हाम्रो एक्लो प्रयास पर्याप्त नहुन पनि सक्छ, मित्रहरूको साथ सहयोग पनि लिनुपर्ने हुन्छ ।

हामी मित्रहरूको सहयोग लगानी र प्रविधि भित्र्याउने कुरामा लिन चाहन्छौं । अनुदान धेरै अपेक्षा नगरौँ । हामी ऋण लिन चाहन्नौँ । त्यसैले हामी सबैभन्दा बढी लगानी होस् भन्ने चाहन्छौँ । लगानी हाम्रो आवश्यकता र प्राथमिकतामा पर्छ । हामी लगानी गर्न आमन्त्रण गर्छौं । यी उद्देश्यमा एक वर्षअघि हामीले सङ्क्षेपमा कुराकानी पनि गरेका थियौँ । त्यसबेला राष्ट्रिय आवश्यकताबारे छलफल भएको थियो । विकसित सभ्य, शान्तिपूर्ण, सुरक्षित, पारस्परिक सद्भावयुक्त समाज चाहिन्छ । यसले मानवीय सभ्यता, स्वतन्त्रता, सम्मान र योग्यताको कदर गर्नुपर्छ । हामीले समृद्ध नेपाल, सुखी नेपालीको लक्ष्य हासिल गर्नुपर्छ । हाम्रा धेरै सम्झौता यिनै विषयमा केन्द्रित गरेका छौँ । हाम्रो सार्वभौमसत्ताको सुरक्षा गर्न, हाम्रो स्वाधीनता जोगाउने प्रश्नमा हाम्रो भौगोलिक अखण्डता र अक्षुणताको प्रत्याभूति र त्यसको सुरक्षा गर्न, हाम्रो राष्ट्रिय हितको रक्षा गर्न र हाम्रो राष्ट्रिय स्वाभिमान त्यसको संरक्षण गर्न एकमत हुनुपर्छ । यी कुरामा आधारित भएर हाम्रो विदेश सम्बन्ध र परराष्ट्र सम्बन्ध बनाउनुपर्छ ।

‘इकोनोमिक डिप्लोमेसी’ ‘पोलिटिकल डिप्लोमेसी’भन्दा अगाडि बढेको छ तर ‘पोलिटिकल डिप्लोमेसी’ पनि त्यतिकै आवश्यक छ । हामी कुनै पनि राष्ट्रको सम्बन्ध सार्वभौम समानताका आधारमा बन्छन् । यी मान्यतासँग पनि यहाँ हामीले सार्वभौम समानता खोज्छौँ । हामी हाम्रा भित्रबाट ‘एक्स्ट्रा डिप्लोमेटिक एक्टिभिटिज’ नहोस् भन्ने चाहन्छौँ । ताकि हाम्रो सार्वभौमसत्तामा प्रश्न उठेको हामीले महसुस गर्नुपर्ने स्थिति नहोस् ।

आजको अन्तर्राािष्ट्रय सम्बन्ध १२औँ शताब्दीको सम्बन्ध हो । यो संयुक्त राष्ट्रसङ्घको बडापत्र र मूल्य मान्यतामा आधारित हुनुपर्छ । हामीले त्यसैका आधारमा सम्बन्ध अगाडि बढाएका छौँ । हामी असंलग्न आन्दोलनको सुरुदेखिकै सदस्य हौँ । त्यो समानता र त्यो सद्भावनालाई आज पनि अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा सम्मान गरिन्छ । राष्ट्र निर्माण, स्वाधीनता कायम राख्ने प्रसङ्ग नै किन नहोस् त्यसमा टिप्पणी गर्न पाउनुहुन्न । आधारभूत रूपमा राष्ट्रको अस्तित्व र स्वाधीनता बचाउने कुरामा हाम्रा पूर्वज र अग्रजको स्पष्टता र महत्वपुर्ण योगदान रहेको छ । यस प्रसङ्गमा हामीले आज सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र अवलम्बन गरेका छौँ, जहाँ नेपाली जनता सार्वभौम छन् । विदेश मामिलाको सम्बन्धमा, परराष्ट्र मामिलाको सम्बन्धमा, परराष्ट्र नीतिका सम्बन्धमा दृष्टिकोणमै भिन्नता हुनुपर्ने कुनै आवश्यकता छैन । यहाँको संवाद, विचार विमर्श र चिन्तन मननले नै हाम्रो विदेश नीति, परराष्ट्र नीति, परराष्ट्र सम्बन्ध, र आज हामीले लिइरहेको बाटो थप स्पष्ट हुनेछ ।

विभिन्न कोणमा र कुटनीतिका विभिन्न पक्षमा झै समृद्धि हासिल गर्न महìवपूर्ण भूमिका रहनेछ । आजको सन्दर्भमा आर्थिक कुटनीति छ, वातावरणीय कुटनीति छ, खेल कुटनीति छ विविध प्रकारका विषय छन् । हामी चाहन्छौं, प्रतिस्पर्धा स्वाभाविक र स्वस्थ होस् । खुला र स्वस्थ प्रतिस्पर्धा होस् । बिनासित्ती लडाइँ अर्कैको हुन्छ, घाँस मैदान माडिने अवस्था नहोस् । हामीले थुप्रै कुरामा पुनरावलोकन गर्दैछौँ, छिमेकी सम्बन्धमा पुनरावलोकन गर्दैछौँ । हामीले इमिनेन्ट पर्सनसँगै विभिन्न समूह बनाएका छौँ । त्यसले महत्वपुर्ण काम गरेको छ । संयुक्त रूपले काम पूरा गरेर प्रतिवेदन बुझाउने वातावरण छिट्टै बनोस् । विदेश भ्रमणमा थुप्रै विषयमा हामीले छलफल गरेका छौँ । अनौपचारिक औपचारिक बैठकमा बसेर द्विपक्षीय, बहुपक्षीय अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा हामीले कुरा गरेका छौँ । हाम्रा विषय व्यवस्थित ढङ्गले, जायज ढङ्गले, सम्मानयुक्त ढङ्गले, स्पष्टताका साथ प्रस्तुतीकरण गरेका छौँ ।

अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा न्यायोचित प्रश्नमा पनि ध्यान दिन जरुरी छ । न्यायोचित छ कि छैन भन्दा न्यायको कोणबाट, न्यायको तराजुबाट नहेरी स्वार्थ हेर्ने कुरा हुन्न । अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा राष्ट्रिय हित हेर्नुपर्छ तर राष्ट्रिय हितमात्रै हेरेर न्याय हेरिएन भने उचित हैन अन्धो राष्ट्रियता हुन्छ । त्यसकारण सरकारले न्यायलाई नहेर्ने, अन्तर्राष्ट्रिय उत्तरदायित्वलाई नहेर्ने, धर्तीको अस्तित्व नहेर्ने, हाम्रा सन्ततिको भविष्य नहेर्ने तर प्राथमिक, आवधिक र तत्कालिक हितमात्रै हेर्न मिल्दैन ।

त्यसकारण शक्ति नै सत्य हो भन्ने कुरा स्वीकार्य हुन सक्दैन । मुद्दामा अगाडि बढ्नु पर्छ । हामीले देशहरूबीच असल छिमेकी बन्छौँ र सन्तुलित नीति अवलम्बन गरेका छौँ । हाम्रा छिमेकमा कतै तनाव नहोस् र छिमेकमा तनाव उत्पन्न भइहाल्यो भने संवादको माध्यमबाट उचित मार्ग निकाली ती तनावलाई व्यवस्थापन गरौँला । हामी विश्व शान्तिको पक्षमा छौँ । हामीले विभिन्न स्थानमा शान्ति सेनामा नेपाली पठाउने कुरा, हाम्रा सुरक्षाकर्मी पठाउने गरेका छौँ । शान्तिको पक्षमा छौँ, हाम्रो नीति सबैसँग मित्रता, कसैसँग पनि शत्रुता छैन । कुनै मुद्दामा प्रश्न उठेमा, प्रतिवाद भएमा समस्याका रूपमा हैन विषयका रूपमा लिन्छौँ । छलफल गरेर समाधान निकाल्न सक्छौँ भन्ने हामीलाई लाग्छ ।

राष्ट्रिय हितमा आफ्नो सर्वोपरि होस् र राष्ट्रिय हितबाटै नीतिको निर्धारण गर्न सकिन्छ र न्याय हुनसक्छ । आजको मात्र हैन अबको भविष्य हेरौँ । मानवअधिकारमा प्रश्न गरौँ, अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा छाएको चासो चिन्ता र उदाउँदो विषयमा प्रश्न गरौँ । खाली अहिले, यतिबेला अब के हुन्छ भन्ने हैन । हाम्रो उद्देश्यमा स्पष्ट हुनुपर्ने बेला आएको छ । अब नेपाल धेरै वर्ष गरिब हुने अवस्था छैन । १८ प्रतिशत गरिबी छ । केही वर्षभित्रै यो गरिबी समाप्त पार्दैछौँ । विपन्न मात्र हैन, अलपत्र अवस्थाका गरिबीको पनि अन्त्य हुनेछ । आधारभूत शिक्षा, निःशुल्क शिक्षा, स्वास्थ्यमा काम भइरहेको छ । गरिबीमाथि हाम्रो प्रहार तीव्र बनाएका छौँ । धनी गरिबबीचको अन्तर राम्रो कुरा हैन । आधारभूत आवश्यकता पूरा गर्ने र खान लाउन पुग्ने स्थितिमा हामीले पु¥याउन सक्ने अवस्था भयो भने त्यो अन्तर केही कम हुनु राम्रो कुरा हो ।

हामी आफ्नो क्षेत्रमा र अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा शान्ति कायम गर्न चाहन्छौँ । त्यसका निम्ति प्रयास गर्न चाहन्छौँ । हाम्रा सहयोगीसँग, हाम्रा मित्रसँग सहयोग, साथगर्दा र सहकार्य गर्दा सहयोग गर्न चाहन्छौँ । विश्व शान्तिका लागि योगदान गर्छौं, विश्व वातावरण स्वच्छ रहोस् । त्यसका लागि योगदान गर्छौं । हामीसँग जलाधार छ, हामीसँग तालतलैया छ, हामीसँग प्राकृतिक स्रोत छ । यसर्थ योगदान गर्न सक्ने अवस्थामा छौँ । हामीसँग यहाँ ४५ प्रतिशत वन छ । वन क्षेत्रलाई वन नै बनाउँछौँ । सहरलाई हरियालीयुक्त बनाऔँ । वातावरणलाई हरियालीयुक्त बनाऔँ । ग्रिनसिटी, स्मार्ट सिटी विकास गरौँ । यो हामीले आफ्नो लागिमात्र हैन, भोलिका लागि पनि हामीले योगदान गरिरहेका छौँ । एकलौटी अरूबाट अपेक्षा मात्र हैन, योगदान गर्ने मानसिकतामा छौँ । योगदान गर्ने चाहना पनि छ र इच्छा पनि छ, हामी गर्छौं । योगदान भनेको सहयोग र लगानी मात्र हैन । योगदानका बहुपक्ष छन् जसमा अन्तर्राष्ट्रिय न्यायोचित विषय छन् । त्यसकारण यसमा बढी आफूलाई केन्द्रित गरेर जानुपर्ने हुन्छ ।

अब नेपाल धेरै वर्ष गरिब हुने अवस्था छैन । १८ प्रतिशत गरिबी छ । केही वर्षभित्रै यो गरिबी समाप्त पार्दैछौँ । विपन्न मात्र हैन, अलपत्र अवस्थाका गरिबीको पनि अन्त्य हुनेछ । आधारभूत शिक्षा, निःशुल्क शिक्षा, स्वास्थ्यमा काम भइरहेको छ । गरिबीमाथि हाम्रो प्रहार तीव्र बनाएका छौँ । धनी गरिबबीचको अन्तर राम्रो कुरा हैन 

यी सबै विषयमा हामी छलफल गर्न चाहन्छौँ । हामी एक ठाउँमा बसौँ । राजनीतिमा अलिअलि प्रतिस्पर्धा हुन्छ । यो प्रतिस्पर्धाको प्रणालीभित्र यस्तो स्वस्थ प्रतिस्पर्धा हुनुपर्छ । म सरकारको तर्फबाट भन्न चाहन्छु, सरकारले के गर्नुपर्छ, सार्वजनिक संस्थासँग, पार्टीसँग, सङ्घ संस्थासँग बस्न आवश्यक छ । त्यसो गर्नाले राष्ट्रलाई फाइदा पुग्छ । एउटै उद्देश्य छ देशको विकास । आज हामी देश विकासका लागि बाह्य संलग्तालाई कसरी ल्याउने ? यस विषयमा छलफल गरौँ ।
यस उपस्थितिले ज्यादै महत्वपूर्ण निष्कर्ष निकालोस् । हाम्रो वैदेशिक सम्बन्धमा महत्वपूर्ण परिणामको आशा गर्दछु । नदेखिएका अन्तरकुन्तर उजागर गर्ने प्रयास गरोस् ।

(शनिबार काठमाडौंमा आयोजित ‘परराष्ट्र नीति सम्बन्धमा राष्ट्रिय संवाद’ विषयक कार्यक्रमको उद्घाटन सत्रमा प्रधानमन्त्री ओलीले व्यक्त विचार । )