एजेन्सी, १ भदौ । सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्महरूको छविले हालैका समयमा खराब असर पारेको छ , मुख्यतया तिनीहरूको डेटा संग्रहको ठूलो क्षमताको कारणले। अब फेसबुक र इन्स्टाग्रामको मूल कम्पनी मेटाले पनि यस दिशामा कदम चालेको छ ।

मेटाका लागि तपाईंले आफ्नो एपहरूमा गर्नुहुने सबै कुराहरू ट्र्याक गर्न पर्याप्त छैन, यसले मेटाका एपहरू मार्फत पहुँच गरिएका बाह्य वेबसाइटहरूमा तपाईंले गर्ने सबै क्रियाकलाप ट्र्याक गर्ने तरिका पनि बनाएको छ। ऊ किन यति टाढा जाँदैछ ? र यो निगरानीबाट बच्ने कुनै उपाय छ ?

इंजेक्शन कोड
मेटा सँग एउटा अनुकूलन इन–एप ब्राउजर छ जुन फेसबुक, इन्स्टाग्राम र कुनै पनि वेबसाइटमा काम गर्दछ जुन तपाइँ यी दुबै एपहरूबाट क्लिक गर्न सक्नुहुन्छ। अब पूर्व गुगल इन्जिनियर र गोपनीयता अनुसन्धानकर्ता फेलिक्स क्राउसले यो ब्राउजरमा अतिरिक्त प्रोग्राम कोड सम्मिलित गरिएको पत्ता लगाएका छन्।

क्राउजले इन्स्टाग्राम र फेसबुकले मेटाको इन–एप ब्राउजरहरू मार्फत हेर्ने वेबसाइटहरूमा कोडको १८ लाइनहरू थपेको फेला पार्ने उपकरणको विकास गरे। यो ‘कोड इन्जेक्सन’ मार्फत प्रयोगकर्तालाई ट्र्याक गर्न सकिन्छ र ती ट्र्याकिङ प्रतिबन्धहरूलाई अलग गर्न सकिन्छ जुन क्रोम र सफारी जस्ता ब्राउजरहरूमा छन्।

यसले मेटालाई ‘हरेक बटन र लिङ्क ट्याप, पाठ चयन, स्क्रिनसट, साथै पासवर्ड, ठेगाना र क्रेडिट कार्ड नम्बरहरू जस्ता कुनै पनि फारम इनपुटहरू’ सहित संवेदनशील प्रयोगकर्ता जानकारी सङ्कलन गर्न सक्षम बनाउँछ। क्राउजले अगस्ट १० मा अनलाइनमा आफ्नो निष्कर्ष प्रकाशित गरे, जसमा वास्तविक कोडका नमूनाहरू पनि समावेश थिए ।

जवाफमा, मेटाले प्रयोगकर्ताहरूले सहमति नदिएको कुनै पनि काम नगरेको बताएको छ। एक मेटा प्रवक्ताले भने –‘हामीले जानाजानी यो कोड हाम्रो प्लेटफर्ममा मानिसहरूको छनोटलाई सम्मान गर्न विकास गर्यौं। कोडले हामीलाई लक्षित विज्ञापन वा अन्य उद्देश्यका लागि प्रयोग गर्नु अघि प्रयोगकर्ताका डेटा सङ्कलन गर्न अनुमति दिन्छ।’

केसमा उल्लेख गरिएको ‘कोड’ पिसिएम.जेएस हो, एक स्क्रिप्ट जसले प्रयोगकर्ताको ब्राउजिङ गतिविधिहरू सङ्कलन गर्ने कार्य गर्दछ। मेटा भन्छ कि स्क्रिप्ट सम्मिलित गरिएको छ कि प्रयोगकर्ताहरूले सहमति दिएका छन् ? र प्राप्त जानकारी विज्ञापन उद्देश्यका लागि मात्र प्रयोग गरिन्छ।

त्यसोभए के यो नैतिकताको काम हो ? खैर, कम्पनीले डाटाको विस्तृत दायरा सङ्कलन गर्ने आफ्नो मनसाय बारे प्रयोगकर्ताहरूलाई सूचित गरेर सही काम गरेको छ। यद्यपि, त्यसो गर्दाको पूर्ण प्रभाव के हुन्छ भन्ने स्पष्ट पार्न यो असफल भयो।

मानिसहरूले अधिक सामान्य अर्थमा ट्र्याकिङ गर्न आफ्नो सहमति दिन सक्छन्, तर ‘जानकारी’ सहमतिले सम्भावित परिणामहरूको पूर्ण ज्ञानलाई जनाउँछ । र, यस अवस्थामा, प्रयोगकर्ताहरूलाई स्पष्ट रूपमा सचेत गराइएको थिएन कि अन्य साइटहरूमा तिनीहरूका गतिविधिहरू कोड इंजेक्शन मार्फत पछ्याउन सकिन्छ।

मेटाले यो किन गरिरहेको छ ?
डाटा मेटाको व्यापार मोडेलको केन्द्रीय वस्तु हो। विशेष महत्व भनेको मेटाले इन्स्टाग्राम र फेसबुक एपहरू मार्फत खोलिएको तेस्रो–पक्ष वेबसाइटहरूमा ट्र्याकिङ कोड इन्जेक्सन गरेर सङ्कलन गर्न सक्ने ठूलो मात्रामा डाटा हो।

मेटाको व्यापार मोडेल खतरामा छ – र हालका घटनाहरूले कम्पनीले किन राम्रो गरिरहेको छ भनेर प्रकाश पार्न मद्दत गर्न सक्छ। यहाँ महत्त्वपूर्ण तथ्य यो हो कि एप्पल (जसको सफारी ब्राउजरको स्वामित्व छ), गुगल (जसको क्रोमको स्वामित्व छ) र फायरफक्स ब्राउजरले डाटा सङ्कलन गर्न मेटाको क्षमतालाई सक्रिय रूपमा प्रतिबन्धित गरिरहेका छन्।

गत वर्ष, एप्पलको आईओएस १४.५ अपडेट एक विशेषताको साथ आएको थियो जुन एप्पल एप स्टोरमा होस्ट गरिएका सबै एपहरूले प्रयोगकर्ताहरूलाई अन्य कम्पनीहरूको स्वामित्वमा रहेका एपहरूमा उनीहरूको डेटा ट्र्याक गर्न र सङ्कलन गर्न स्पष्ट अनुमति दिनुपर्दछ।

मेटाले सार्वजनिक रूपमा भनेको छ कि यो एकल आईफोन अलर्टले यसको फेसबुक व्यवसायलाई वार्षिक १० बिलियन अमेरिकी डलर खर्च गरिरहेको छ।
एप्पलको सफारी ब्राउजरले सबै तेस्रो–पक्ष ‘कुकीहरू’ ब्लक गर्न पूर्वनिर्धारित सेटिङ लागू गर्दछ।

यी ट्र्याकिङ कोडका साना टुक्राहरू हुन् जुन वेबसाइटहरूले तपाईंको कम्प्युटरमा भण्डारण गर्छन् र वेबसाइट मालिकलाई उनीहरूले तपाईंको साइट भ्रमण गरेको बेला बताउँछन् । गुगलले चाँडै तेस्रो–पक्ष कुकीहरू पनि फेज आउट गर्न गइरहेको छ।

फायरफक्सले भर्खरै तथाकथित क्रस–पेज ट्र्याकिङ रोक्नको लागि ‘कुल कुकी संरक्षण’ घोषणा गर्‍यो। अर्को शब्दमा, मेटालाई व्यापक प्रयोगकर्ता डेटा ट्र्याकिङमा प्रतिबन्ध लगाउने ब्राउजरहरू द्वारा छल गरिएको छ। यसको प्रतिक्रिया भनेको आफ्नै ब्राउजर बनाउनु थियो जसले यी प्रतिबन्धहरूलाई बाइपास गर्दछ।

आफूलाई कसरी बचाउने

राम्रो कुरा यो हो कि गोपनीयताको बारेमा चिन्तित प्रयोगकर्ताहरूसँग केहि विकल्पहरू छन्। मेटालाई तपाइँको इन–एप ब्राउजर मार्फत तपाइँको बाह्य गतिविधिहरू ट्र्याक गर्नबाट रोक्नको लागि सबैभन्दा सजिलो तरिका यसको प्रयोग नगर्नु हो । निश्चित गर्नुहोस् कि तपाईंले आफ्नो रोजाइको विश्वसनीय ब्राउजर जस्तै सफारी, क्रोम वा फायरफक्स वेब पृष्ठ खोल्दै हुनुहुन्छ।

यदि तपाइँ यो स्क्रिन विकल्प फेला पार्न सक्नुहुन्न भने, तपाइँ म्यानुअल रूपमा वेब ठेगाना कपी गरेर विश्वसनीय ब्राउजरमा पेस्ट गर्न सक्नुहुन्छ। अर्को विकल्प ब्राउजर मार्फत सामाजिक मिडिया प्लेटफर्महरू पहुँच गर्न हो। त्यसैले इन्स्टाग्राम वा फेसबुक एप प्रयोग गर्नुको सट्टा, तपाइँको विश्वसनीय ब्राउजरको खोज पट्टीमा उनीहरूको युआरएल प्रविष्ट गरेर साइटहरूमा जानुहोस्। यसले पनि ट्र्याकिङ समस्या समाधान गर्नुपर्छ ।

म तपाईंलाई फेसबुक वा इन्स्टाग्राम पूरै छोड्न आग्रह गरिरहेको छैन। तर हामी सबै सचेत हुनुपर्दछ कि कसरी हाम्रो अनलाइन आन्दोलनहरू र प्रयोग ढाँचाहरू सावधानीपूर्वक रेकर्ड गर्न सकिन्छ र हामीलाई नभनेका तरिकाहरूमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।