एजेन्सी, २१ फागुन । नागाल्याण्डमा दुई महिला उम्मेदवारले विधानसभा चुनाव जितेर इतिहास रचेका छन् । ६० विधानसभा सीट भएको नागाल्याण्डले सन् १९६३ मा राज्यको दर्जा पाएको थियो तर राज्य विधानसभाको चुनावमा महिलाले जितेको यो पहिलो पटक हो । यद्यपि यहाँको महिलाले यसअघि पनि संसदमा राज्यको प्रतिनिधित्व गर्दै आएका छन् ।

यस पटक नागाल्याण्ड विधानसभा चुनावमा जम्मा १८३ जना उम्मेदवारले प्रतिस्पर्धा गरेका थिए, जसमध्ये चार जना मात्रै महिला थिए । जसमध्ये सत्तारुढ राष्ट्रवादी लोकतान्त्रिक प्रगतिशील पार्टी (एनडीपीपी) ले दुई महिला उम्मेदवार हेकानी जाखलु (दिमापुर–३) र सालहाउटुनुओ (पश्चिम अंगामी) लाई उम्मेदवार बनाएको थियो ।

अर्कोतर्फ, कांग्रेसले टेनिङ विधानसभा सीटबाट रोजी थमसनलाई उम्मेदवार बनाएको थियो भने भाजपाले काहुली सेमालाई एटोइजु विधानसभा सीटबाट उम्मेदवार बनाएको थियो ।

भाजपा र कांग्रेसका महिला उम्मेदवारहरूले चुनाव जित्न सकेनन् तर सत्तारूढ एनडीपीपीका दुबै महिला उम्मेदवार हेखनी जाखलु र सालहौतुओनुओले चुनाव जित्न मात्र सफल भएनन्, राज्यबाट निर्वाचित हुने पहिलो महिला विधायक हुने गौरव पनि हासिल गरे ।

नागाल्याण्डमा भाजपा र स्थानीय नागा पार्टी नेसनलिस्ट डेमोक्रेटिक प्रोग्रेसिभ पार्टी (एनडीपीपी) मिलेर चुनावी मैदानमा उत्रिएका थिए ्। एनडीपीपीले ४० सिटमा र भाजपाले २० सिटमा उम्मेदवार बनाएको थियो ।

भर्खरै नागाल्याण्डका मुख्यमन्त्री नेफिउ रियोले नागाहरूले निर्णय गर्ने निकायमा नागा महिला हुन सक्दैनन् भन्ने सोच परिवर्तन गर्नुपर्ने बताएका थिए ।

यसैबीच राज्यमा महिला अधिकार र लैङ्गिक समानताका लागि काम गर्ने संघसंस्थाले राजनीतिमा महिलाको सहभागिता बढाउन माग गर्दै आएका छन् ।

यी महिलाको जितपछि नागाल्याण्डका मुख्यमन्त्री नेफिउ रियोले ट्वीट गर्दै बधाई दिएका छन् र लेखेका छन्, ‘तपाईंहरूले परिवर्तनकर्ता र रोल मोडलका रूपमा आउने महिला र पुस्ताको आशालाई अगाडि बढाइरहनुभएको छ । म आशा गर्छु कि तपाईंमा यस्तो जोश र साहस रहिरहोस ।’

अर्कोतर्फ हेकानी जाख्लुले आफ्नो जितमा भनिन्, ‘यो मेरो जित ती जनताको जित हो जसले आफ्नो आशा र आकांक्षाका साथ मप्रति विश्वास व्यक्त गरेका छन्, म मेरो जित भगवानमा समर्पित गर्दछु र पूर्ण इमान्दारी र निष्ठाका साथ आफ्नो क्षेत्रको सेवा गर्ने प्रतिज्ञा गर्दछु ।’

महिलाको ऐतिहासिक जित
नागाल्याण्ड पितृसत्तात्मक समाज भएको आदिवासी राज्य हो । विज्ञहरूले छ दशकमा पहिलो पटक दुई महिलाले चुनाव जित्नुलाई ऐतिहासिक भनेका छन् ।

कोहिमाकी वरिष्ठ पत्रकार मोनालिसा चाङ्किजाले दुवै महिलाले चुनाव जित्नु नागाल्याण्डको इतिहासमा कोसेढुङ्गा सावित भएको बताइन् । उनी भन्छिन्, ‘राज्यमा महिला साक्षरता दर धेरै भए पनि समाजमा समान अधिकार पाएको होइन । यहाँ अझै पनि पैतृक सम्पत्तिमा महिलालाई अधिकार दिइएको छैन । तर यी महिलाको जितले एउटा बाटो खुलेको छ ।’

दुवै उम्मेदवारको जितको कारणबारे चर्चा गर्दै उनी भन्छिन्, ‘पार्टीको जितको कारक हुनुका साथै यी महिलाहरू मैदानमा पनि काम गर्न आएका छन् । ती मध्ये एक पूर्व विधायककी विधवा हुन् जसले आफ्नो पतिको मृत्यु पछि आफ्नो जग्गा दृढताका साथ कब्जा गरिन्, जबकि अर्को महिला वकिल हुन्् । दुवै बलिया महिला हुन् ।’

मोनालिसा भन्छिन् कि बीजेपीका उम्मेदवारले पनि कडा संघर्ष गरेका थिए, जसले महिलालाई मौका दियो भने यसले मानिसहरूको मानसिकता परिवर्तन गर्न मद्दत गर्दछ ।

चुनौती के थियो ?
‘डेक्कन क्रोनिकल’ पत्रिकाका वरिष्ठ पत्रकार मनोज आनन्द भन्छन्, नागाल्याण्डको समाजमा महिलाहरूले धेरै योगदान दिएका छन् र उनीहरू निकै सक्रिय पनि छन् ।

उनका अनुसार ‘नागा आमा संघले शान्ति र हिंसाका विरुद्ध धेरै आवाज उठाएको छ, तर यहाँको निर्वाचनमा महिलालाई ३३ प्रतिशत आरक्षण दिने निर्णय भएपछि जनजाति समूहले विरोध गरेका थिए ।

यस अवधिमा हिंसात्मक झडप पनि भएको उनी बताउँछन्, त्यसपछि मुख्यमन्त्री टीआर जेलियाङले समूह र सरकारबीचको गतिरोध अन्त्य गर्न पदबाट राजीनामा दिएका थिए । संगठनहरूले सर्वोच्च अदालतमा मुद्दा लिएर गए पनि सरकारले आरक्षण लागू गर्ने बताएको थियो ।

मनोज आनन्दका अनुसार, ‘नागाल्याण्डमा महिलाको भोट प्रतिशत पुरुषको भन्दा बढी छ, तैपनि आजभन्दा पहिले यहाँ महिलाले जितेका थिएनन् । यस्तो अवस्थामा दुई महिलाको विधानसभा चुनाव जित्नु राम्रो सुरुवात मान्न सकिन्छ ।’

२०१८ को विधानसभा चुनावमा पाँच महिलाले आफ्नो भाग्य परीक्षण गरेका थिए । सन् २०१८ मा एभान कोन्याकले इतिहास रच्न चुकिन् ।

त्यसपछि उनले एनडीपीपीको टिकटमा चुनाव लडिन् तर नागा पीपुल्स फ्रन्ट (एनपीएफ) का उम्मेदवारसँग मात्र ९०५ मतको अन्तरले पराजित भइन् ।

सन् १९७७ मा रानो एम शाजिया युनाइटेड डेमोक्रेटिक पार्टीको तर्फबाट लोकसभामा पुग्न सफल भइन् । गत वर्ष, एस फाङ्नोन कोन्याक नागाल्याण्डबाट राज्यसभाको पहिलो महिला सांसद चुनिएकी थिइन् ।

बीजेपीबाट निर्वाचित कोन्याकलाई निकै तेज स्वभावकी महिला मानिन्छ । उनले दिल्ली विश्वविद्यालयबाट स्नातक गरेकी छन् । विज्ञहरूका अनुसार पहिले धेरै कम महिलाहरू नागाल्याण्डबाट बाहिर निस्कने गर्दथे, तर अब उनीहरू बाहिर निस्कन थालेका छन्

जसका कारण सोचाइमा पनि बिस्तारै परिवर्तन भइरहेको छ ।
यस्तो अवस्थामा उनी निर्णायक पदमा आउँदा यहाँको पुरुषप्रधान राजनीतिमा परिवर्तन आउनेछ । (बिबिसीबाट)